24 februari , 2015

7 minuten

Executie van aandelen en de daarop volgende levering

ONDERNEMINGSRECHT

Mr. I.M. Cox, Olenz Notarissen, Veenendaal en mr. dr. S. Parijs, Drijber en Partners, Velp (Gld.)

Inleiding

De executoriale verkoop van aandelen roept in de praktijk vele vragen op. Dit betreft onder andere de mate waarin rekening dient te worden gehouden met de statutaire blokkeringsregeling en de rol van de deurwaarder.

Sinds het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie in de zaak Almer Beheer c.s./Van den Dungen Vastgoed c.s. (HvJ EU 17 september 2014, zaak C-441/12, ECLI:EU:C:2014:2226, Ondernemingsrecht 2014/149, m.nt. C.W.M. Lieverse) is het duidelijk dat er bij een executoriale verkoop van aandelen geen verkoopprospectus behoeft te worden gepubliceerd in de zin artikel 3 lid 1 van de prospectusrichtlijn (Richtlijn 2003/71/EG). In de zaak Matrix/Johnny Loco is de rechtbank Amsterdam bij beschikking van 13 november 2014 (ECLI:NL:RBAMS:2014:7725) uitgebreid ingegaan op de verschillende formaliteiten die in acht dienen te worden genomen bij een executoriale verkoop van aandelen. In deze bijdrage wordt deze uitspraak nader besproken.

Feiten

Johnny Loco International BV (‘Johnny Loco’) hield 100% van de aandelen in Johnny Loco Clothing BV (‘Clothing’), 50% van de aandelen in Johnny Loco Bicycles BV (‘Bicycles’) en 40% van de aandelen in Johnny Loco Eyewear BV (‘Eyewear’). Matrix BV (‘Matrix’) hield 21% van de aandelen in Johnny Loco en had een vordering van € 275.000,– op haar. Teneinde betaling te verkrijgen heeft Matrix Johnny Loco in kort geding gedagvaard. Bij vonnis d.d. 26 mei 2014 is Johnny Loco door de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam veroordeeld tot betaling van het betreffende bedrag aan Matrix, te vermeerderen met rente en kosten. Het kort geding vonnis is uitvoerbaar bij voorraad verklaard. Op 3 juni 2014 heeft Matrix ten laste van Johnny Loco executoriaal beslag gelegd op alle aandelen die Johnny Loco houdt in Clothing, Bicycles en Eyewear. De statuten van deze vennootschappen bevatten een blokkeringsregeling op basis waarvan de overdracht van aandelen slechts kan plaatsvinden nadat de aandelen eerst zijn aangeboden aan de medeaandeelhouders.

Matrix heeft de rechtbank Amsterdam verzocht om op grond van artikel 474g Rv verlof te verlenen voor de verkoop van de in beslag genomen aandelen in Clothing, Bicycles en Eyewear. Tevens heeft Matrix de rechtbank verzocht te bepalen dat de aandelen door de deurwaarder openbaar verkocht kunnen worden met terzijdestelling van de blokkeringsregelingen. Voor het geval dat de aandelen niet zouden worden verkocht dan wel de koop naderhand zou worden ontbonden, heeft Matrix verzocht de rechtbank te bepalen dat de aandelen aan Matrix worden overgedragen tegen een door de deurwaarder aangewezen deskundige nader te bepalen verkoopprijs, waarbij Matrix de verkoopprijs zou mogen verrekenen met haar vordering op Johnny Loco. Voorts heeft Matrix verzocht om Johnny Loco te veroordelen om de correcte, complete en actuele financiële gegevens van de Johnny Loco groep te verstrekken. Subsidiair heeft Matrix gevorderd de rechtbank te bepalen de wijze van verkoop van de aandelen alsmede de voorwaarden waaronder dat dient te geschieden.

Johnny Loco heeft als verweer aangevoerd dat de vorderingen van Matrix ten onrechte door de voorzieningenrechter zijn toegewezen en dat het kort gedingvonnis in appel waarschijnlijk geen stand houdt. Daarnaast heeft Johnny Loco zich op het standpunt gesteld dat de beoogde verkoop een ingrijpende maatregel is met voor Johnny Loco onomkeerbare gevolgen. Volgens Johnny Loco is er sprake van een onevenredigheid tussen het belang van Matrix om tot executie over te gaan en het belang van Johnny Loco, dat wordt geschaad als niet eerst een onherroepelijk oordeel ten aanzien van de vordering van Matrix wordt afgewacht. Er zou volgens Johnny Loco sprake zijn van misbruik van executie, dan wel dat Matrix onvoldoende belang zou hebben bij de executie. Tot slot heeft Johnny Loco zich op het standpunt gesteld dat de aandelen met in acht neming van de statutaire bepalingen, waaronder de blokkeringsregeling, dienen te worden verkocht.

Oordeel

De rechtbank heeft allereerst vastgesteld dat de beslagen op de aandelen rechtsgeldig zijn gelegd en dat alle formaliteiten en termijnen in acht zijn genomen. Onder verwijzing naar het arrest Ritzen/Hoekstra (HR 22 april 1984, NJ 1984, 145) heeft de rechtbank overwogen dat zij de gevraagde voorziening kan weigeren indien de executant, mede gelegd op de belangen aan de zijde van de geëxecuteerde misbruik van executiebevoegdheid maakt, dan wel onvoldoende belang heeft bij de executie.

De stelling van Johnny Loco dat er sprake is van misbruik van bevoegdheid, omdat dat het kort geding vonnis in hoger beroep waarschijnlijk geen stand zou houden, is volgens de rechtbank onvoldoende voor een geslaagd beroep op misbruik van executiebevoegdheid. De rechtbank overweegt dat niet gesteld of gebleken is dat het betreffende kort geding vonnis klaarblijkelijk op een juridische misslag berust. Ook is er geen sprake van nieuwe feiten of omstandigheden aan de zijde van Johnny Loco die een noodtoestand zullen doen ontstaan waarmee de kort geding rechter geen rekening heeft kunnen houden. Tevens staat volgens de rechtbank voldoende vast dat Matrix belang heeft bij de verkoop van de aandelen teneinde betaling van haar toegewezen vordering te verkrijgen.

Ten aanzien van de wijze van verkoop van de aandelen en de daarbij geldende voorwaarden heeft de rechtbank bepaald dat zoveel mogelijk de wettelijke en statutaire bepalingen inzake vervreemding en overdracht van aandelen in acht dienen te worden genomen. Met betrekking tot de verkoop van de aandelen in Bicycles en Eyewear dienen de beslagen aandelen derhalve eerst te worden aangeboden aan de medeaandeelhouders. Dit geldt niet ten aanzien van de aandelen in Clothing omdat Johnny Loco enig aandeelhouder was. Ten aanzien van de aandelen in Bicycles en Eyewear heeft de rechtbank voorts bepaald dat, indien niet binnen een periode van twee weken na de aanbieding een koopovereenkomst tot stand zou komen of een koopovereenkomst naderhand zou worden ontbonden, de aandelen openbaar of onderhands verkocht kunnen worden. In aansluiting op het in de inleiding genoemde arrest Almer Beheer c.s./Van den Dungen Vastgoed c.s. van het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft de rechtbank bepaald dat in deze zaak geen prospectus behoeft te worden gepubliceerd.

Het verzoek van Johnny Loco om een notaris te betrekken bij de verkoop van de aandelen is door de rechtbank afgewezen, omdat de deurwaarder in het executierecht gewoonlijk degene is die belast is met de executieverkoop. Volgens de rechtbank verricht de deurwaarder zijn taak onafhankelijk, behoorlijk en zorgvuldig, hetgeen met voldoende waarborgen is omkleed. De deurwaarder zal dan ook de leiding dienen te nemen bij de verkoop. Hij dient de verdere (veiling)voorwaarden voor de openbare verkoop vast te stellen, teneinde een zo hoog mogelijke opbrengst voor de aandelen te realiseren. Eventueel kan de deurwaarder zich hierbij laten bijstaan door een waarderingsdeskundige.

Tot slot heeft de rechtbank bepaald dat Johnny Loco – conform het verzoek van Matrix – alle voor de waardering en de verkoop van de aandelen relevante (financiële) gegevens ten aanzien van de drie vennootschappen aan de deurwaarder ter beschikking dient te stellen. Hiermee zou een zo hoog mogelijke opbrengst kunnen worden gerealiseerd, hetgeen volgens de rechtbank in het belang is van beide partijen.

Commentaar

De blokkeringsregeling laat zich niet altijd even goed rijmen met de uitgangspunten van executoriale verkoop. Om die reden is in artikel 2:195 lid 7 BW opgenomen dat de wettelijke of de statutaire blokkeringsregeling geheel of gedeeltelijk door de rechter buiten toepassing kan worden verklaard. Nadrukkelijk is bepaald dat dit verzoek ook kan worden gedaan door de executant. Het verzoek kan alleen worden toegewezen indien de belangen van de verzoeker dat bepaaldelijk vorderen en de belangen van anderen niet onevenredig worden geschaad. Deze regeling is in hoofdlijnen overgenomen uit de Antilliaanse NV-regeling. Vóór de invoering van de Flex-BV wetgeving werd door de rechtbank Haarlem al eens de statutaire blokkeringsregeling buiten toepassing verklaard (ECLI:NL:RBHAA:2011:BT2484).

In onderhavige casus oordeelt de rechtbank Amsterdam dat de statutaire blokkeringsregelingen van Bicycles en Eyewear ‘tijdrovend en vermoedelijk kostbaar zijn’ vanwege de in acht te nemen termijnen en de mogelijkheid van een deskundigenonderzoek naar de prijs van de aandelen. De rechtbank is wel gevoelig voor het argument van Johnny Loco dat voor de zittende aandeelhouders van groot belang is wie de koper van de aandelen wordt. De aard van de samenwerking hangt voor dergelijke ondernemingen – zoals veel MKB ondernemingen – af van de persoon van de aandeelhouder. De statutaire blokkeringsregeling wordt daarom niet geheel buiten werking geplaatst: er moet wel worden aangeboden aan de medeaandeelhouders en indien er niet binnen twee weken na deze aanbieding een koopovereenkomst tot stand is gekomen, kan Matrix de aandelen in het openbaar verkopen. Bijzonder is in dit geval dat de wet en de parlementaire geschiedenis (Kamerstukken II 2006/07, 31058, nr. 3 p. 52-53 (MvT)) nadrukkelijk spreken over ‘geheel of gedeeltelijk’ buiten toepassing verklaring van de wettelijke of statutaire blokkeringsregeling. In dit geval oordeelt de rechter eigenlijk anders: de voorgeschreven termijnen in blokkeringsregelingen zijn blijkbaar te lang en derhalve tijdrovend. Daarvoor in de plaats komt een aanbiedingstermijn van twee weken, zodat het belang op een voorspoedige executie door de executant niet in het geding komt. Door de blokkeringsregeling te wijzigen, lijkt de rechter tevens invulling te willen geven aan het belang van de medeaandeelhouders.

Het kostbare aspect van de executie van de aandelen in deze kwestie is de prijsbepaling door deskundigen. Wie in de praktijk ooit een dergelijke procedure heeft meegemaakt, kan niet ontkennen dat dit tamelijk kostbaar is. Het feit dat de betreffende deskundigen een evenwichtig oordeel moeten geven, zal daaraan mede debet zijn. Of de geëxecuteerde daarbij is gebaat, valt te betwijfelen. De geëxecuteerde heeft immers baat bij een zo hoog mogelijke opbrengst. Het is de vraag of bij een koop die onder (tijds)druk tot stand komt, ook daadwerkelijk de hoogste prijs wordt gerealiseerd. Aan de andere kant is het ook onzeker of het volledig doorlopen van de blokkeringsregeling leidt tot de hoogst mogelijke prijs. Het belang van de executant en de geëxecuteerde gaan in dit geval in feite gelijk op: beiden zijn gebaat bij een zo hoog mogelijk opbrengst. In deze uitspraak wordt daaraan weinig aandacht besteed, terwijl niet concreet duidelijk wordt gemaakt waarom het niet doorlopen van de blokkeringsregeling in het nadeel van de executant zou zijn.

De termijnen die in de betreffende blokkeringsregelingen zijn opgenomen, zijn niet ongebruikelijk en komen zeer veel voor in statuten. In geval van executie kunnen deze termijnen blijkbaar als te lang worden ervaren. Bij het opstellen van de statuten kan hiermee rekening worden gehouden. Bijzonder is overigens wel dat de Matrix als indirect aandeelhouder op de hoogte was van de termijnen. De blokkeringsregeling blijkt uit de statuten, die openbaar zijn De tijdspanne die een executie derhalve in beslag zou nemen, was derhalve vooraf bekend. Matrix had daarom van te voren kunnen inschatten welke tijd een executie met zich zou meebrengen. De rechter doet daarover in deze zaak geen uitspraak.

Het verzoek op grond artikel 2:195 lid 7 BW om de blokkeringsregeling terzijde te stellen, kan ook worden gedaan door een pandhouder. Een pandhouder heeft echter zelf de keuze of hij een pandrecht op aandelen doet vestigen van een besloten vennootschap met een bepaalde blokkeringsregeling en de daarbij behorende termijnen. Afgevraagd kan dan worden of het dan wel redelijk is dat een pandhouder een beroep kan doen op 2:195 lid 7 BW. Gelet op de mogelijkheden die de Flex-BV op dit moment biedt, zou een pandhouder – in geval van verpanding van een gedeelte van de geplaatste aandelen – vooraf kunnen eisen dat, voordat het pandrecht gevestigd wordt, de blokkeringsregeling zodanig wordt gewijzigd, dat bij een eventuele latere executie geen blokkeringsregeling, of een specifieke blokkeringsregeling geldt.

Onduidelijk blijft dan wel het gevolg van een executie met het oog op de regelingen in de artikelen 2:195 lid 1 en 3 BW (uitsluiting van overdracht). Indien de statuten niet anders bepalen, is de wettelijke regeling van artikel 2:195 lid 1 BW van toepassing. In de wettelijke regeling is geen enkele termijn opgenomen, althans voor zover die ziet op de termijn van aanbieding en de mogelijkheid om daarop te reflecteren. In lid 1 wordt nadrukkelijk genoemd dat een aandeelhouder – indien hij dit verlangt – van de medeaandeelhouder een prijs ontvangt, gelijk aan de waarde van de aandelen, vastgesteld door een of meer deskundigen.

Het is de vraag of een dergelijke regeling bij executie ook als ‘te tijdrovend en kostbaar’ kan worden gezien en door de rechter buiten werking wordt gesteld, terwijl dit een wettelijk voorschrift betreft.

Executie van aandelen en de daarop volgende levering

Voor de klantTop secret: de oprichting van NSC

Zaterdagochtend 19 augustus 2023. In het diepste geheim komen de oprichters van NSC, de partij van Pieter Omtzigt, bij elkaar op het kantoor van Olenz Notarissen in Veenendaal. Er heerste hoogspanning, blikt NSC-bestuurder Kilian Wawoe terug.

De Warmte- en Woningwet in het kader van Duurzame Energieprojecten

Duurzame energie is actueler dan ooit. Wilt u nu uw kennis vergroten over de Warmte- en Woningwet? Op deze Masterclass behandelen notaris Arnaud Wilod Versprille en advocaat Marijn Huijbers de juridische aspecten die komen kijken bij warmtelevering middels een duurzaam warmtenet.

Opstalrecht voor duurzame installatie

Voorstel opstalrecht ‘duurzaam’ Dit voorstel wordt binnenkort naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties verzonden.

Prof. mr. dr. Björn Hoops verbindt zich aan OLENZ Notarissen als juridisch adviseur

Prof. mr. dr. Björn Hoops heeft zich verbonden als juridisch adviseur op het gebied van Duurzaamheid.

Een vraag over Executie van aandelen en de daarop volgende levering?

Stel direct uw vraag.